Begin 2019 zijn we gestart met de restauratie van de buitenzijde van de grote toren (belforttoren) van de Antwerpse kathedraal. Bijna vier jaar later is dit titanenwerk afgerond en schittert de iconische toren weer volledig zichtbaar voor bewoners en bezoekers in de Antwerpse skyline.
Natuursteen, voegwerk en vergulde elementen
Alle natuursteen werd zacht gereinigd, nagekeken en waar nodig gerestaureerd of vervangen. De aannemer gebruikte daarbij iets meer dan 100 kubieke meter nieuwe natuursteen, de Franse kalksteen Massangis Roche Jaune Clair. Hij plaatste ook meer dan 750 bouchons of inboetstukken. Dat is het plaatselijk vervangen van stukken natuursteen waar mogelijk, om te vermijden dat een volledige blok moet vervangen worden.
Verder vernieuwde de aannemer plaatselijk het voegwerk van de bovenste helft van de toren; bij de onderste helft moest hij, gezien de slechte staat, het voegwerk volledig vernieuwen.
De wijzerplaten, de windhaan en het kruis zijn in een atelier gerestaureerd en opnieuw verguld. Zo pronkt de windhaan al vanaf oktober 2020 opnieuw op de torenspits en kan iedereen sinds juli van dit jaar terug het uur aflezen op de historische wijzerplaten uit 1861.
Omdat er efficiënt gebruik gemaakt kon worden van de stellingen is tijdens de werfperiode meteen ook de nog functionerende, maar verouderde bliksemafleiding vervangen. 1077 meter nieuwe koperleidingen zorgen ervoor dat de bliksem afgeleid wordt en geen schade aan de toren kan veroorzaken.
Onvoorziene omstandigheden
Bovenop de coronacrisis zorgden nog enkele onvoorziene omstandigheden voor een verlenging van de werfperiode:
- De hoeveelheid te vervangen natuursteen was veel groter dan initieel ingeschat. Pas vanop de stelling en na het reinigen van de gevels kon al de schade in kaart gebracht worden.
- Er werd een replica van het kruis gemaakt omdat het bestaande exemplaar zich in te slechte staat bevond om te restaureren. De stad heeft het oude kruis geschonken aan de kathedraal, zodat het museaal tentoongesteld kan worden voor het publiek.
- Op 100 meter hoogte werden ter hoogte van de verankering van de trekankers (gewelf 5de geleding) plaatselijk scheuren in de natuursteen vastgesteld. Trekankers zorgen ervoor dat de pijlers van het gewelf niet naar buiten knikken door de horizontale kracht (spatkracht) die erop uitgeoefend wordt. De volledige vervanging van deze vier paar trekankers was noodzakelijk.
- Op het gewelf van de traptoren op de tweede galerij komt een steunbeer/luchtboog van de torenspits toe. De bovenste steenlagen onder het gewelf waren in zeer slechte staat en moesten vervangen worden. Dit kon enkel uitgevoerd worden indien voorafgaand de lastendaling van de steunbeer op het gewelf tijdelijk werd afgeleid.
- In juli 2022 werd de beiaard terug in gebruik genomen en klonk er opnieuw beiaardmuziek in de stad. Een beiaardier merkte na verloop van tijd echter op dat één van de klokken dof klonk. Na onderzoek bleek dat de klokkenstoel plaatselijk iets verzakt was door houtrot (een eerder persbericht daarover vindt u hier). Aangezien er in de klokkenstoel 47 beiaardklokken met een totaalgewicht van circa 20 ton hangen, was het vervangen van de aangetaste balken, zonder het verwijderen van de klokken, geen eenvoudige klus. Het resultaat is een mooi staaltje ambachtelijk schrijnwerk waarbij de klokkenstoel is teruggebracht naar zijn oorspronkelijke toestand.
De onvoorziene en zeer atypische werken aan de trekankers, de traptoren en de klokkenstoel waren zowel voor de restauratiearchitecten van Steenmeijer architecten en de aannemer, T.H.V. Monument Goedleven - Monument Vandekerckhove, grote uitdagingen.
