Spoor Oost

Nieuwe publieke ruimte, een plek voor evenementen en parking op een verlaten containerterminal

Spoor Oost is in maart 2016 geopend als nieuwe publieke ruimte, een plek voor evenementen en evenementenparking. Spoor Oost ligt in het oosten van de stad, aan het ringspoor rond de stad en naast de Noordersingel. Het terrein is 10,8 hectare groot. Het project is in 2014 gestart en in 2016 afgerond. De stad bekijkt hoe Spoor Oost verder kan evolueren qua gebruik en welke toevoegingen aan de publieke ruimte noodzakelijk zijn. Zo is in 2018 een historische Scheldekaaihangar in 2 delen naar Spoor Oost verhuisd.

Waarom dit project?

Spoor Oost ligt op de site van een voormalige containerterminal die jarenlang werd ingezet voor de overslag van goederen tussen spoor- en wegverkeer. Op 1 jaar tijd werd de site ontworpen, ingericht en opengesteld als nieuwe publieke ruimte. Vroeger was het een lege vlakte aan de rand van Borgerhout die niet toegankelijk was. Het terrein moest multifunctioneel zijn. Het is een publieke ruimte waar zowel groot- als kleinschalige evenementen kunnen plaatsvinden, die dienst doet als parking met maximaal 2300 parkeerplaatsen voor bezoekers van het Sportpaleis en Lotto Arena en die permanent functioneert als publieke ruimte met enkele groenzones voor het dichtbevolkte Borgerhout.

Die drie functies pikken aan op wat de stad Antwerpen de eerste tien jaar hier nodig heeft. Het project Spoor Oost is dan ook een tijdelijke invulling in afwachting van een breder herbestemmingsdebat. Het is een tussentijdse inrichting in een sterk veranderende omgeving met nog veel onzekerheden zoals de timing van de overkapping van de Ring, de ontwikkeling van een multimodale knoop aan Schijnpoort op de noordelijke kop van Spoor Oost en de mogelijkheden om de spoorbundel te verdichten om zo ruimte vrij te krijgen aan de zijde van de binnenstad. De uitkomsten daarvan bepalen sterk de toekomstmogelijkheden van de site Spoor Oost binnen een nog groter stadsproject Nieuw Oost.

Wat gebeurt er?

Spoor Oost is een grote open vlakte met een industrieel karakter. Er zijn drie hoofdtoegangen: aan de Schijnpoortweg, de Buurtsportweglei en de Noordersingel. Het ontwerp is besproken met de districten, verenigingen en buurtbewoners en combineert een aantal verschillende functies.

• Er is een groene zone met speeltoestellen, zittribune en picknicktafels.
• De 'fastlane' is een voet- en fietspad van ongeveer 5 meter breed en bijna 1 km lang, van Schijnpoort naar Hof ter Lo. Die centrale as markeert de overgang tussen de meer zachte en groene zijde aan de kant van het spoor en de eerder verharde zijde aan de kant van de Singel. De fiets- en wandelroute verbindt de districten Borgerhout en Antwerpen met elkaar. De route loopt in een rechte streep door het terrein en wordt 's nachts verlicht.
• De achtergelaten spoorwagons zijn verbouwd tot een buurtontmoetingscentrum, uitgebaat door vzw Oostnatie, vormgegeven als station. Het is vanaf het voorjaar tot het najaar een spot voor allerlei buurtactiviteiten, met een buurtkeuken en een horecafunctie
• De organisatie J100, die jongeren laat praten met politici en andere beleidsmakers, bouwde een droomhut. Dit is een ontmoetingsplek als symbool en tevens een draaischijf voor jongeren en hun kijk op de stad. 
• De jeugddienst van Borgerhout heeft haar stek in een oud dienstlokaal op de site en organiseert meermaals per week activiteiten voor kinderen en jongeren. 
• Kopspel vzw bouwde een aantal skateramps waardoor de plek geliefd is bij skaters. 
• Sportievelingen kunnen terecht op de verharde zone met fietsparcours, een tennis- en volleybalveld en basketbal- en voetbalvelden. Er is ook een looppad van ongeveer 2 km in een lus over het terrein, en een installatie voor calisthenics in de vorm van de letters van Spoor Oost.
• Evenementen zoals de Sinksenfoor en Studay vinden plaats op Spoor Oost.
• Spoor Oost wordt ook gedeeltelijk ingezet als parking tijdens grote evenementen in het Sportpaleis, de Lotto Arena of in Trix.

Herinneringen aan het verleden

Oude elementen zoals de sporen, treinwagons, betonplaten en gele kranen zijn behouden en herinneren aan het verleden van Spoor Oost. In het kader van de heraanleg van de Scheldekaaien is in 2018 ook de historische hangar 19 van het deelgebied Sint-Andries en Zuid verhuisd naar Spoor Oost. Hangar 19 is in 2 delen verdeeld. De hangars zijn een landmark en bieden deels beschutting tegen regen, wind en zon en wordt gebruikt als ruimte voor kleinere evenementen. Ze staan aan Hof ter Lo en aan vzw Oostnatie.

De toekomst van Spoor Oost

Het heel specifieke en atypische tijdelijke gebruik van Spoor Oost wordt nauwgezet gevolgd en geëvalueerd. Er werd een beheerboard opgericht, onder leiding van een sitemanager, met alle betrokken stedelijke diensten die maandelijks samenkomt en de programmatie en het beheer in detail opvolgt. Bijkomend is er een klankbordgroep, samengesteld uit alle gebruikers van Spoor Oost, die één keer per jaar de verschillende noden en knelpunten bespreekt.

Het tijdelijk gebruik zet de site alvast op de kaart, inspireert en houdt nog alle pistes open voor een herbestemming. Op termijn voorziet het bestuursakkoord van de stad Antwerpen en de visie Ringstad een ontwikkeling van de site als een groene KMO-zone en een inkrimping van de spoorwegbundel waardoor aan de zijde van Borgerhout en Antwerpen Noord ruimte vrij komt voor een Spoorpark in aansluiting op Park Spoor Noord in het noorden en het project van de centers in het zuiden.  Dit toekomstproject heet het stadsproject Nieuw Oost.

Wie werkt eraan mee?

AG Vespa coördineert de ontwikkeling van Spoor Oost en is eigenaar van het terrein. De stad Antwerpen beheert het openbaar domein. Spoor Oost is ontworpen door Tractebel – Technum, in samenwerking met Rotor vzw. De speelaanleidingen op het terrein zijn op maat van Spoor Oost gemaakt door vakmensen en jongeren uit de buurt onder leiding van Kopspel vzw. Bahnhof vzw renoveerde vier treinwagons en stationeert ze aan een perron. Het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) subsidieert de plaatsing van de 2 Scheldekaaihangars op Spoor Oost.