Stuivenbergsite

Tijdelijke invulling 2024-2026
Dit stuk van de site wordt tijdelijk ingevuld in de periode 2024-2026
Dit stuk van de site wordt tijdelijk ingevuld in de periode 2024-2026 © AG Vespa
links naast tekst
content

We krijgen op 1 maart 2024 van ZNA de sleutel van het terrein.

Van het voorjaar van 2024 tot 2026 zal een stuk van het terrein tijdelijk worden ingevuld. Het gaat om de zuidwestkant van het terrein: het poortgebouw, een stuk van de tuin en vier ronde paviljoenen.

Om dat te doen, heeft het college alvast 3,3 miljoen euro toegewezen:

  • 1,3 miljoen euro voor onderhoud, beveiliging en bewaking en beheer
  • 1,1 miljoen euro voor technische en bouwkundige studies en werken voor tijdelijk gebruik
  • 0,9 miljoen euro om de tuinen klaar te maken voor tijdelijk gebruik

Vanaf april 2024 zal een stuk van de tuin al worden opengesteld. De stad zet een zomerprogrammatie op in de tuin, met een focus op evenementen en kleinschalige activiteiten samen met de buurt.

In februari 2024 lanceren we een oproep voor een externe sitemanager voor twee jaar. Die moet de gebouwen en tuin in deze zone kwalitatief invullen en openstellen en beheren.

Het is de ambitie van de stad om ondernemers en vzw’s een plek te geven, met aandacht voor

  • de verwevenheid met de buurt
  • de levendigheid die de invulling met zich meebrengt
  • het creëren van een maatschappelijke meerwaarde

De sitemanager organiseert de aanmeldingen van kandidaten en zorgt voor een zo maximaal en permanent mogelijke invulling.

We mikken voor de start van de sitemanager op oktober 2024.

Ideeën en voorstellen

Heb je ideeën of voorstellen voor de lente en zomer van 2024? Dan mag je die ons bezorgen op agvespa@antwerpen.be. Let wel, het gaat voor die periode enkel over een stuk van de tuin en sommige gebouwen, die je moet beschouwen als 'tent', zonder elektriciteit of water. Voor die periode komen ook enkel activiteiten overdag in aanmerking.

Ideeën en voorstellen voor nadien zijn ook welkom. Die geven we dan door aan de sitemanager die vanaf 1 oktober 2024 het gebruik van het terrein zal coördineren.

 

Tijdlijn
1 oktober 2024
Start externe sitemanager

Als alles vlot verloopt, start op 1 oktober 2024 een externe sitemanager. Die moet gedurende een periode van twee jaar de gebouwen en tuin in de zone voor tijdelijke invullingen kwalitatief invullen en openstellen en beheren.

1 maart 2024
Sleuteloverdracht

Op 1 maart 2024 vindt de sleuteloverdracht van de Stuivenbergsite plaats, van ZNA naar AG Vespa.

September 2023
Verhuis naar ZNA Cadix

ZNA Stuivenberg verhuist in september 2023 grotendeels naar ZNA Cadix aan Kop Spoor Noord.

Juli 2022
Schetsontwerp publieke ruimte

In juli 2022 wordt het eerste ontwerp voor de publieke ruimte van de Stuivenbergsite goedgekeurd. De tuin wordt opgedeeld in vijf verschillende tuinen, met elk hun eigen karakter: een grote stadstuin, publieke voortuin, medicinale tuin, verborgen tuin, en de tuin van het psychiatrisch ziekenhuis. Je leest er alles over in het nieuwsbericht.

2022 - 2023
Uitwerking ontwerp

In de loop van 2022 en 2023 wordt het ontwerp uitgewerkt en volgen vervolgens de nodige sloop- en bouwaanvragen.

10 juni 2022
Selectie als pilootproject voor innovatietraject luwte- en geluidsplanning

Het project Stuivenbergsite is geselecteerd als een van de vijf pilootprojecten voor het innovatietraject luwte- en geluidsplanning. In dit traject wordt onderzocht hoe het ontwerp en de ruimtelijke inrichting kunnen zorgen voor een aangename geluidsbeleving.

Begin 2022
Aanstelling ontwerpteam

Begin 2022 wordt een team van (landschaps)architecten aangesteld voor de herontwikkeling van de Stuivenbergsite.

Januari 2021
Lancering ontwerpwedstrijd

Team Vlaams Bouwmeester lanceert een open oproep voor een studieopdracht naar de herbestemming van de Antwerpse Stuivenbergsite. Kandidaturen indienen kan tot 12 maart 2021. Geïnteresseerde ontwerpteams vinden de volledige projectomschrijving, selectiecriteria en meer op www.vlaamsbouwmeester.be.

December 2020
Krijtlijnen herontwikkeling liggen vast

Het vast bureau van het OCMW, eigenaar van site, keurt het algemene kader en de fasering van de herontwikkeling van de Stuivenbergsite goed. Je leest er meer over in dit nieuwsbericht.

5 oktober 2019
Plan Stuivenberg: ga op rondleiding en ontdek nieuwe ideeën voor deze plek

Zaterdag 5 oktober vindt 'Plan Stuivenberg' plaats en kan je tussen 13 en 17 uur op rondleiding gaan en je mening geven over nieuwe ideeën voor deze plek. Je leest er meer over in het nieuwsbericht over Plan Stuivenberg.

Juli 2019
Vervolgtraject

De uitgangspunten en het vervolgtraject voor de verdere herontwikkeling van de Stuivenbergsite worden goedgekeurd.

Juni 2018
Krachtlijnen en uitgangspunten projectdefinitie

Het college legt de krachtlijnen en uitgangspunten van de projectdefinitie vast.

April 2018
Aanstelling ontwerpteam

Het ontwerpteam Stramien & Partners wordt aangesteld. Mede dankzij de conceptsubsidie van het Vlaams Stadsvernieuwingsfonds voeren zij een herbestemmingsonderzoek.

December 2017
Conceptsubsidie

De herontwikkeling van de Stuivenbergsite krijgt een conceptsubsidie van 90.000 euro van het Vlaams Stadsvernieuwingsfonds.

Najaar 2017
Voorbereidend werk

Er vinden voorbereidend studiewerk (cultuur-historisch onderzoek) en terreininventarisaties (asbestinventarisatie, bodemonderzoek, inventarisatie waardevolle bomen) plaats, net zoals overleg met publieke partners.

2016
Beslissing verhuis

Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA) beslist om het algemeen ziekenhuis Stuivenberg te verhuizen naar het nieuwe ZNA Cadix op Kop Spoor Noord. Het psychiatrisch ziekenhuis en een polikliniek blijven op de Stuivenbergsite.

1877 – 1884
Bouw van het ziekenhuis

Het ziekenhuis wordt gebouwd in opdracht van de stad Antwerpen. De uitbreiding van de stad in de 19de eeuw zorgt voor een toename van de bevolking en dus ook voor een grotere zorgbehoefte. Het ontwerp was zeer vooruitstrevend met centrale dienstgebouwen en ronde ziekenpaviljoenen omringd door ruime tuinen. Het ziekenhuis werd nadien voortdurend veranderd en uitgebreid. Zo werd in 1907 een Bewaarhuis voor geesteszieken geopend dat later zou uitgroeien tot een gerenommeerd psychiatrisch ziekenhuis. De site is opgenomen in de inventaris van bouwkundig erfgoed.

Over
info left

De site van het Stuivenbergziekenhuis ligt in Antwerpen-Noord, tussen de Lange Beeldekensstraat, Pothoekstraat, Boerhaavestraat en Pesthofstraat en is ongeveer 5 hectare groot. De gedeeltelijke verhuis van het ziekenhuis in 2023 geeft de kans om de site te herontwikkelen tot een plek met een mix van stedelijke diensten, woningen, (sociaal-)economische functies, ... en groene open ruimte. Zo kan het project mee zorgen voor de heropwaardering van heel Antwerpen-Noord.

Waarom dit project?

In 2016 besliste het Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA) om het Stuivenbergziekenhuis in 2023 te verhuizen naar het nieuwe ZNA Cadix op Kop Spoor Noord. Het psychiatrisch ziekenhuis blijft op de Stuivenbergsite.

De verhuis van het ziekenhuis biedt een unieke kans om de site te herontwikkelen als een strategisch en duurzaam stadsvernieuwingsproject en een hefboom voor de wijk Antwerpen-Noord.

Antwerpen-Noord is een ‘aankomstgebied’ met verouderde woningen en een tekort aan groene open ruimte. De wijk kent een groot verloop van bewoners: ‘sociale stijgers’ verhuizen uit de wijk zodra ze voldoende financiële middelen hebben en vooral zwakke sociale groepen en recente nieuwkomers blijven in de wijk wonen.

De Stuivenbergsite biedt een unieke kans om de ruimtelijke en socio-economische opwaardering in de wijk te ondersteunen. De historische functie als ziekenhuis zal een nieuwe en hedendaagse vertaling moeten krijgen als ‘verzorger voor de wijk’ en een nieuwe eigenheid van de site helpen bepalen.

Wat gebeurt er?

De Stuivenbergsite krijgt een mix van stedelijke en economische functies met wonen, omringd door groene tuinen die van zonsopgang tot zonsondergang open zijn.

Stap voor stap

Het terrein van het oude ziekenhuis is groot en complex. Daarom zal er gewerkt worden in verschillende fases. Zo worden niet alle keuzes in één keer gemaakt, is niet al het budget meteen beschikbaar en krijgt de nieuwe toekomst van het terrein stap voor stap vorm.

Een stukje afbreken

Het ‘ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) 2060’ legt op dat minstens 60% van het terrein open en groene ruimte moet zijn. Daarom is het nodig om bepaalde (stukken van) gebouwen af te breken. Zo is het de ambitie om het volledige hoofdgebouw uit de jaren 80 af te breken net als het mortuarium in de Boerhaavestraat en de bijbouwen aan de ronde torens. Zo maken we een grote open ruimte die het hele terrein veel openheid en ademruimte geeft, net zoals het vroeger was. Uiteraard kunnen we pas afbreken na vertrek van het ziekenhuis. De afbraak van het hoofdgebouw uit de jaren 80, in het zuidelijke deel van het terrein dicht bij de Lange Beeldekensstraat, is de grootste brok. Aansluitend op de sloopwerf zal hier een ondergrondse parking worden voorzien.

Voor de renovatie van het gebouw wordt er nog gepuzzeld aan een goede match tussen de geplande invullingen en het gebouw alsook aan een slimme fasering.

Stedelijke functies

Na de sloopwerken en na de bouw van de parking kan de renovatiewerf van de geplande vier stedelijke functies volgen in het centrale deel van de site. Er zullen vier stedelijke diensten komen in het centrale deel:

  • een jeugdwerking
  • een kinderdagverblijf
  • een Huis van het Kind (het vroegere Kind & Gezin)
  • de opleiding HBO5-verpleegkunde en het zorglab van het Stedelijk Onderwijs Antwerpen

Wonen en (sociaal-)economische invullingen

Rondom de stedelijke diensten is er nog heel wat ruimte voor een economische ontwikkeling en voor een woonontwikkeling.

De economische invullingen en de ruimten voor wonen zijn ook nog toekomstmuziek en behoren tot een fase waarin de stad via oproepen privépartners zal zoeken. Deze ruimten zullen voorlopig ook een tijdelijke invulling krijgen, als er een tijdelijke uitbater gevonden wordt. Op die manier willen we beantwoorden aan de vraag naar ‘horeca en winkels’ maar ook naar ‘vrije tijd en ontmoeting’. Die invullingen stonden hoog in de top drie van de bewonersbevraging die we deden tijdens het publieksmoment eind 2019.

Met een mix van publieke en private, sociale en commerciële functies wil de herontwikkeling van de Stuivenbergsite zo veel mogelijk buurt- en stadsbewoners aanspreken, zowel in de tussentijd als bij de definitieve realisatie.

Ontwerp voor de toekomst van de Stuivenbergsite.
Het beoogde eindbeeld van de Stuivenbergsite, gezien vanuit de lucht © Korteknie Stuhlmacher Architecten, Bovenbouw Architecten en BOOM Landscape

Publieksgerichte functies op het gelijkvloers

De tuinen worden opengesteld voor iedereen. Daarom komen er op het gelijkvloers, aan de tuinen, publieksgerichte functies. Dat kunnen stedelijke diensten zijn zoals een kinderopvang en een jeugdwerking, maar ook commerciële functies zoals cafés, restaurants of verkooppunten.

De publieksgerichte functies krijgen een ingang langs het centrale voorplein en langs de rue exterieure, een buitenstraat die rondom het gebouwencomplex loopt. Het is een langgerekt overdekt terras dat van in de tuin toegang geeft tot elk gebouw. Dat overdekt terras wordt aangenaam ingericht en zorgt voor beschutting, ook bij regen of hitte.

Groene publieke ruimte rondom

De nood aan groene publieke ruimte is erg groot. Dat leerden we ook uit de bevraging tijdens het publieksmoment in 2019. Om die ruimte te creëren, worden heel wat gebouwen afgebroken. Die beslissing is genomen samen met Monumentenzorg en op basis van een grote bouwhistorische studie. Enkel de gebouwen die weinig of geen historische waarde hebben of weinig kwalitatief zijn, worden afgebroken. Op die manier kunnen we opnieuw mooie, grote tuinen voorzien en krijg je deze plek terug te zien zoals ze oorspronkelijk is ontworpen in de 19de eeuw: een plek om frisse lucht op te snuiven en op adem te komen.

De inrichting van de publieke ruimte gaat uit van een evenwicht tussen toegankelijkheid, transparantie en openheid, en meer geborgen zones. Daarom heeft het ontwerpteam vijf verschillende tuinen ontworpen. De middelste binnentuin staat daar los van, die zal als louter private buitenruimte voor de gebruikers van de omliggende gebouwen ingericht worden.

  • Stadstuin (publiek): De stadstuin vormt de grootste zone met open ruimte die vrij kan worden ingevuld: graspleinen als speel-, picknick-, of hangplek, met beplanting en spelaanleidingen om een echt tuingevoel te creëren. Het ontwerp is aangepast aan de aanwezige grote bomen, en neemt zo de voordelen van hun grote groenvolumes en schaduwplekken mee. In de actieve zone aan de oostzijde komt een alternatief aanbod van sport en spel, dat nog vorm zal krijgen via een participatietraject.
  • Publieke voortuin (publiek met apart tijdsregime): De publieke voortuin biedt ruimte aan terrassen en horeca. De zone kan apart worden opengesteld met een ander tijdsregime dan de rest van de tuinen, zodat ook avondactiviteiten mogelijk zijn. Onder het plein wordt de ondergrondse parking voorzien. Centraal wordt het plein vergroend en krijgt het een ondiep waterelement.
  • Medicinale tuin (publiek): Aangrenzend aan de tuin van het psychiatrisch ziekenhuis komt een rustige tuinzone. De nadruk ligt hier op wandelen en rustig verblijven, om de werking van het ziekenhuis niet te verstoren.
  • Verborgen tuin (publiek): Omdat de ruimte tussen de gebouwen hier beperkt is, moet je door de verborgen tuin wandelen om hem helemaal te kunnen ontdekken. De noordelijke binnentuin maakt hier ook deel van uit en vormt een natuurlijke luwteplek op de site.
  • Tuin psychiatrisch ziekenhuis (semipubliek): die werd recent heringericht en blijft zo veel mogelijk behouden. Hij wordt van de publieke tuinen afgeschermd met een nieuw hekwerk en beplanting om de patiënten de nodige rust en privacy te bieden. Wel kunnen bezoekers er passeren.

Een padenstructuur doorkruist het volledige gebied van noord naar zuid en van oost naar west. Een langgerekt overdekt terras geeft van in de tuin toegang tot elk gebouw, zorgt voor beschutting bij regen of hitte en creëert ook een nieuw soort vertoefplek in open lucht.

Bestaande bomen blijven grotendeels behouden. De tuinen worden maximaal vergroend. De beplanting wordt aangepast aan het gebruik van de verschillende zones, met duurzame, inheemse en sterke soorten. Water infiltreert ter plaatse, waar nodig integreert het ontwerp wadi’s in de groenvoorziening.

Hekwerk

Langs de vier zijden van het terrein worden de toegangspoorten verwerkt in een sierlijk hekwerk in de vorm van een naar binnen draaiende pergolastructuur. Die pergola’s zullen aan de straatzijde ook na sluitingstijd toegankelijk blijven. Via participatie worden de functies ervan verder vormgegeven, zo zouden ze bijvoorbeeld kunnen dienen om in en op te spelen en te sporten, te zitten, om planten in en op te laten groeien, …

Een plek delen met het psychiatrisch ziekenhuis

Wat deze plek speciaal maakt, is dat ze wordt gedeeld met het psychiatrisch ziekenhuis. Dat betekent ook dat de tuinen openen bij zonsopgang en sluiten bij zonsondergang, samen met de tuin van het psychiatrisch ziekenhuis. Zo hoeven de patiënten van het psychiatrisch ziekenhuis zich niet terug te trekken achter hekwerk en kunnen de tuinen worden gedeeld. ZNA wil de geestelijke gezondheidszorg toegankelijker en laagdrempeliger organiseren en dat ook tonen.

Doordat de tuinen ’s nachts afgesloten worden, kunnen ze veel meer weelderig en ecologisch worden aangelegd. Dat maakt ze alleen maar aantrekkelijker voor iedereen die hier overdag van wil komen genieten. Hier en daar plaatsen we het hekwerk ietsje naar achter zodat er ook pleinen komen die de klok rond open zullen zijn voor iedereen. De exacte plaats van de pleinen is nog niet definitief.

De werking van psychiatrie krijgt nog twee extra gebouwen, aan de Boerhaavestraat. Dat is het gebouw ‘De Vondel’ van het OCMW, wanneer het sociaal centrum verhuisd is. En in principe komt hier ook het gebouw van de oude wasserij bij.

Projectsubsidie Vlaams Stadsvernieuwingsfonds

Op 18 december heeft de Vlaamse regering beslist om vanuit het Stadsvernieuwingsfonds een projectsubsidie van 2,6 miljoen euro toe te kennen aan de herontwikkeling van de Stuivenbergsite. Dankzij die subsidie kunnen de belangrijkste afbraakwerken bij de start van het project gebeuren, met als hoofdmoot het hoofdgebouw uit de jaren 80.

Ontwerpteam

Om dit hele plan voor te bereiden, is er een team van architecten en tuin- en landschapsarchitecten nodig. Begin 2021 heeft de Vlaams Bouwmeester een ontwerpwedstrijd gelanceerd. Stad Antwerpen heeft in december 2021 een team gekozen. Bovenbouw architecten uit Antwerpen en Korteknie Stuhlmacher architecten uit Rotterdam werken samen met BOOM Landscape uit Amsterdam.

Bovenbouw architecten en Korteknie Stuhlmacher architecten hebben veel ervaring met de herbestemming van monumentale gebouwen. BOOM Landscape is gespecialiseerd in stedenbouw, tuin- en landschapsontwerp en de inrichting van buitenruimtes.

Inspraak

De stad en het district Antwerpen, AG Vespa en Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA) communiceren onder de noemer ‘Plan Stuivenberg’ gezamenlijk over dit project zodat het oude en nieuwe verhaal samen verteld worden. Het eerste publieksmoment vond plaats op de Stuivenbergsite op zaterdag 5 oktober 2019. Omwille van de coronacrisis kon het tweede publieksmoment pas plaatshebben op 30 januari 2022. Deze keer kon dat niet in het ziekenhuis, wel in de nabijgelegen gebouwen van SAAMO De wijk.

De buurt werd in het voorjaar van 2021 geïnformeerd door een nieuwsbrief in de bus en door grote infopanelen die aan het hekwerk rond ZNA Stuivenberg hingen. In januari 2022 vond een info- en inspraakmoment plaats waarbij buurtbewoners konden kennismaken met het ontwerpteam en hun plan en konden laten weten wat ze erover denken. 

Ter voorbereiding van de opmaak van het voorontwerp voor de publieke ruimte liep er van eind augustus tot begin oktober 2022 opnieuw inspraak, via een digitale bevraging, contact met scholen en wandelingen op het terrein met specifieke doelgroepen.

Wie werkt eraan mee?

AG Vespa coördineert de herontwikkeling van de Stuivenbergsite voor de stad en het OCMW Antwerpen. Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA) is erfpachthouder en gebruiker van de site en actief betrokken. Het project wordt gerealiseerd met steun van het Stadsvernieuwingsfonds van de Vlaamse overheid.

Het ontwerpteam dat in 2022 is aangesteld voor het stedenbouwkundig-, architectuur- en landschapsontwerp is Bovenbouw architecten, Korteknie Stuhlmacher architecten en BOOM Landscape.

Stramien heeft voor het herbestemmingsonderzoek in 2019 samengewerkt met de partners Vic Mees, Filip Lagiewka, Samenlevingsopbouw Antwerpen, Toestand, Value Partners en Koen Wynants.

info right
info-right-fields
Rol AG Vespa
Partners
ZNA
OCMW Antwerpen
District Antwerpen
Ontwerper

Korteknie Stuhlmacher Architecten, Bovenbouw Architecten en BOOM Landscape: winnaar Open Oproep Vlaams Bouwmeester

Stramien & Partners: herbestemmingsonderzoek

Subsidies

Vlaams Stadsvernieuwingsfonds

Adres
Tussen Lange Beeldekensstraat, Pothoekstraat, Boerhaavestraat en Pesthofstraat
2060 Antwerpen
Status
In realisatie

Gerelateerd

Ontwerp voor de toekomst van de Stuivenbergsite.
Nieuws

Stuivenbergsite: eerste ontwerp publieke ruimte

Het totaalplan voor de herontwikkeling van de Stuivenbergsite in Antwerpen-Noord krijgt verder vorm. Er is nu een eerste ontwerp voor de publieke ruimte op de site.

Wedstrijdontwerp herontwikkeling Stuivenberg met zicht op de tuin en wandelgangen in open lucht..
Nieuws

Ontwerpteam aangesteld voor herontwikkeling Stuivenbergsite in Antwerpen-Noord

We stelden een ontwerpteam aan om de herontwikkeling van de Stuivenbergsite in Antwerpen-Noord vorm te geven. Korteknie Stuhlmacher Architecten en Bovenbouw Architecten werken daarvoor samen met BOOM Landscape en architectenbureau Sabine Okkerse.

De hoofdingang in rode baksteen van het Stuivenbergziekenhuis aan de Lange Beeldekensstraat in Antwerpen-Noord
Nieuws

Krijtlijnen herontwikkeling Stuivenbergsite liggen vast

Het Vlaams Stadsvernieuwingsfonds kende een projectsubsidie van 2,6 miljoen euro toe voor de herontwikkeling van de Stuivenbergsite. Het project wil deze plek in de stad omvormen tot een monumentale en groene parel in de dichtbebouwde wijk Antwerpen-Noord.