De Copernicussite omvat het gebied tussen de Copernicuslaan, de Ploegstraat, de Provinciestraat en de Lange Kievitstraat in Antwerpen. De ruime site omvat onder andere een voormalig dominicanenklooster en bijhorende kerk en een school.
Waarom dit project?
De herontwikkeling van de Copernicussite wordt in het bestuursakkoord 2019-2024 vooropgesteld als een volgende stap in de opwaardering van de Kievitwijk. De site wordt gekenmerkt door de nabijheid van en mogelijke aansluiting op de kantooromgeving rond het Mediaplein en op de kleinschaligheid van de woonwijk errond, die kampt met groentekorten. De Copernicussite is een scharnier tussen de internationale stationsomgeving en dichtbevolkte woonwijk en kan zo zorgen voor een slimme functionele aantakking op die woonwijk.
De ambitie is om het bouwblok op een duurzame manier om te vormen. Van een dichtgeslibd bouwblok zonder ruimtelijke of functionele relatie naar een kwaliteitsvol bouwblok met een groen binnengebied dat toegankelijk gemaakt wordt voor de buurt en nieuwe gebruikers. Het verouderd patrimonium wordt opgewaardeerd en met eventuele publieke functies of buurtfuncties wordt de plek een meerwaarde voor de omgeving.
Wat gebeurt er?
Stad Antwerpen kocht het voormalige dominicanenklooster en de bijhorende kerk (gelegen langs de Ploegstraat 25-27 en langs de Provinciestraat 112 B) in het najaar van 2021. De panden vormen met hun centrale ligging en groene binnentuin een scharnier in het zogenaamde ‘Copernicusbouwblok’, dat omsloten wordt door de Ploegstraat, Lange Kievitstraat, Copernicuslaan en Provinciestraat. De stad is ook eigenaar van Provinciestraat 110 (waar nu kleuterschool De Wereldreiziger gehuisvest is) en heeft ook de aanpalende panden Provinciestraat 108 A en Provinciestraat 108 aangekocht.
Hub voor stedelijke functies
De stad wil met de herinvulling van het Copernicusbouwblok tegemoetkomen aan de nood tot huisvesting van onder meer verschillende stedelijke functies. Vast staat alvast dat de vzw ‘Atlas, integratie & inburgering Antwerpen’ haar werking kan uitbreiden in het klooster. Wat de huisvesting van andere mogelijke stedelijke functies betreft wordt nog voort onderzoek gedaan. Het gaat om:
- Werking rond beeldende kunst: het klooster is sinds 2017 ingevuld door kunstenorganisaties Morpho vzw, Extra City Kunsthal vzw en Antwerp Art vzw. Tot de start der werken kunnen zij blijven. De stad zoekt naar een gepaste alternatieve huisvesting voor de werking in klooster en kapel. Over de toekomst van de kerk wordt nog verder gestudeerd.
- Basisschool De Wereldreiziger: deze stedelijke basisschool heeft nu twee vestigingen (in de Quellinstraat en in de Provinciestraat, grenzend aan de site van klooster en kerk) en zoekt op termijn een ruimere, meer kindvriendelijke en verkeersveilige locatie.
- Locatie voor dagopvang en voedselbedeling: in de Provinciestraat 108 A huisvest de stad samen met Centrum Algemeen Welzijnswerk een Dag Inloopcentrum, waar ook wekelijks een voedselbedeling plaatsvindt. In het toekomstige project (of in de directe omgeving ervan) moet een locatie voor de dagopvang voor daklozen en voor de voedselbedeling worden gezocht.
Publiek toegankelijke kloostertuin en kapel
Bij de aankoop van klooster en kerk werd een aantal bijzondere voorwaarden opgenomen. Zo moeten kerk en klooster ingezet worden voor een sociaal-cultureel project, moet de kloostertuin overdag opengesteld worden voor het publiek en moet de buurt betrokken worden bij de realisatie van het project. Centraal in de kloostertuin ligt de kapel die de tuin mee zal gaan activeren. De kapel samen met de tuin vormen de verbindende schakel in het project. De groene kloostertuin wordt ontwikkeld als een luwteplek in de omgeving en wordt ontsloten door nieuwe verbindingsroutes met de wijk rondom.
Gefaseerd bouwproject
Uit de haalbaarheidsstudie voor de site kwam een voorstel met gefaseerde aanpak naar voren, met een bouwproject in drie fases. Fase 1 en 2 is nu opgestart. Parallel zal verder onderzoek gebeuren naar de mogelijkheden met de percelen die zijn aangekocht in de Provinciestraat.
- Fase 1: renovatie klooster
Als eerste stap zal het klooster gerenoveerd en omgevormd worden tot een plek waar de vzw ‘Atlas, integratie & inburgering Antwerpen’ kan uitbreiden in aanvulling op het hoofdgebouw in de Carnotstraat. Het architectuurontwerp zal ook uitbreidingsmogelijkheden van het klooster (op het dak of de zijvleugel) en de afbraak van minder waardevolle aanbouwdelen onderzoeken. De voorbereidingen voor dit bouwproject zijn in 2023 gestart met de aanstelling van het ontwerpteam ‘TV Bo Architect – Karuur Architecten’. Als alles vlot verloopt, vindt een mogelijke start van de werken plaats midden 2025.
- Fase 2: renovatie kapel en aanleg buitenruimte voor publiek gebruik
In een tweede fase zal de kloostertuin samen met de kapel worden ontwikkeld als kloppend hart van de site. De kapel wordt gerenoveerd en moet een functie krijgen die de buitenruimte mee activeert, laagdrempelig is en verbindend werkt voor de verschillende functies rondom. De aanleg van de publieke binnentuin omvat ook een goede ontsluiting naar de omliggende buurt.
Het ontwerptraject is parallel aan fase 1 opgestart, aangezien klooster, kapel en tuin één ruimtelijk geheel vormen. Ook de aansluiting op de percelen Provinciestraat 108 A en Provinciestraat 110 wordt opgenomen in functie van een veilige ontsluiting van beide percelen en een goede publieke ontsluiting van de kloostertuin. De voorbereidingen voor dit bouwproject starten parallel aan fase 1 in 2023 met een mogelijke start van de realisatie in de loop van 2026.
- Fase 3: uitbreiding van de site
Voor de herontwikkeling van de percelen Provinciestraat 108, 108 A, 110 en 112 moet eerst verder stedenbouwkundig studiewerk gebeuren, waarbij bekeken wordt welke delen behouden blijven en welke nieuw gebouwd worden, welk stedelijk programma op deze percelen een plek kan krijgen en of het groene binnengebied ook langs deze zijde ontsloten kan worden. Er wordt ook bekeken of de huidige werking rond beeldende kunst in deze fase een nieuwe permanente plek kan krijgen. Het stedenbouwkundig onderzoek kan parallel aan fase 1 en 2 opgestart worden. Een bouwproject op dit deel van de site zal kunnen starten in de volgende legislatuur.
Wie werkt eraan mee?
AG Vespa coördineert als projectregisseur de ontwikkeling van de Copernicussite.
