Het Brouwershuis uit 1553 is een van de laatste relicten van de Gouden Eeuw van Antwerpen. We starten met de steun van het Vlaams Agentschap Onroerend Erfgoed midden november met de totaalrestauratie van dit unieke beschermde monument. Het einde van de werken is voorzien in de loop van 2024, waarna het pand een passende invulling krijgt.
Het Brouwershuis in de Adriaan Brouwerstraat was het eerste waterverdeelcentrum van Antwerpen en bleef tot 1930 operationeel. Het gebouw vormt uniek erfgoed omwille van het vrijwel intact gebleven historisch molen- en pompmechanisme, en het fraaie interieur van de raadkamer van de brouwersgilde. Dankzij een erfgoedpremie van de Vlaamse overheid van 1.053.000 euro kan de restauratie van dit waardevol erfgoed starten in november 2022.
Uitgebreide restauratie
Er staan heel wat bouwkundige ingrepen op stapel: het herstellen van metselwerk, voegwerk en bepleistering, maar ook van alle blauwe en witte natuursteen, glas-in-loodramen, smeedwerk, binnen- en buitenschrijnwerk. Verder neemt de aannemer nog de stabiliteit van de balkenlagen, vloeren en het dak onder handen. Om de toegankelijkheid in het grote reservoir in de kelder te verbeteren, komt er een nieuwe stalen trap en loopplatform. Cruciaal in het project is de restauratie van de rosmolen met ophaalmechaniek en waterreservoirs en de gietijzeren pompen.
Daarnaast komen er technische verbeteringen, zoals de vernieuwing van alle elektriciteit en verlichting. Het waardevolle interieur van de raadzaal met het authentieke Mechels goudleerbehang en de monumentale marmeren schouw wordt minutieus gerestaureerd. Een nieuw klimatisatiesysteem zorgt voor een optimaal behoud van het goudleer en een waterzuiveringssysteem behandelt het gesloten watercircuit van de molen- en pompinstallatie.
Tegen het einde van oktober doet de aannemer al voorbereidende werken zoals het tijdelijk wegnemen van de natuurstenen poort van het monument.
Toekomst
Het pre-industrieel erfgoed wordt terug in werking gezet. De oude bedrijvigheid wordt terug tastbaar en hoorbaar. Na de restauratie krijgt het gerestaureerde Brouwershuis een invulling waarbij het niet-historische woonhuis een actieve ontsluitingsfunctie vervult voor het historische Waterhuys. Dit schept mogelijkheden om met private partners in zee te gaan voor bijvoorbeeld een educatief project, een micro-brouwerij of een ontmoetingsplek. Hiervoor zijn de gesprekken momenteel al volop lopende.
De vzw De Vrienden van het Brouwershuis blijft een trouwe partner gedurende dit restauratie- en herbestemmingsproject.
Pre-industrieel erfgoed
Het Waterhuys of Brouwershuis werd in 1553 – 1554 gebouwd door de bekende Antwerpse speculant, projectontwikkelaar en urbanist Gilbert Van Schoonbeke. Het voorzag de brouwerijen in de buurt van ‘zuiver’ water uit het Schijn. Vanuit de Kempen en via de vesten werd het water geleid naar de brouwersbuis, waarvan de toegang zich nu nog bevindt onder de Ankerruiplaats, die naar het kelderreservoir van het Brouwershuis leidde. De nog intacte rosmolen - molen waarbij een ros of paard voor de aandrijvingskracht zorgt - dreef het raderwerk aan waarmee water werd opgeschept in het kelderreservoir en op de verdieping in het buitenreservoir werd uitgestort. Van daaruit werd het via een buizenstelsel verdeeld over de 16 aangesloten brouwerijen.
Reeds in 1562 werd de stad eigenaar van het pand, en vanaf 1581 vergaderde de brouwersgilde in het pand dat daarna Brouwershuis genoemd werd. De installatie werd rond 1856 deels gemoderniseerd met onder meer hydraulische pompen om de capaciteit van de rosmolen te verhogen. Het Brouwershuis deed dienst als waterverdeelcentrum tot in 1930. In 1933 werd de erfgoedsite als museum geopend. Al in 1942 werd het gebouw beschermd als monument. Tussen 1958 en 1960 vond een restauratiecampagne plaats die vooral het woonhuis grondig veranderde. In 1999 sloot het museum de deuren ter voorbereiding van de huidige totaalrestauratie.
