Den Bell: “Een klimaatrobuuste belevingszone, daar gaan we voor.”

De vergroening van het administratief centrum den Bell op het Zuid is in volle gang. Groendaken en een bloeiende binnentuin spelen een cruciale rol in het nieuwe ontwerp. Technisch specialist Simon Mortelmans vertelt er in onderstaand interview alles over.

 

Dag Simon, wat is jouw rol in dit project?

 “Met mijn bedrijf B-GT werk ik in onderaanneming van bureau OMGEVING, de ontwerper van het project. Mijn verantwoordelijkheid ligt bij de technische uitwerking van de groendaken en het hemelwaterbeheer. En belangrijk om meteen te vermelden: het binnenplein van den Bell beschouwen we ook als een groendak, aangezien het fungeert als het dak van de parkeergarage eronder.”

 Kan je kort vertellen waarom vergroenen zo belangrijk is?

 “Tot nu toe was den Bell een volledig versteende site, met enkel een aantal boomvakken. Het doel van het project is om het geheel klimaatrobuuster te maken. Vergroening draagt bij aan een verhoogde biodiversiteit en heeft een verkoelend effect. Ook duurzaam waterbeheer speelt hierbij een cruciale rol. We streven ernaar om al het hemelwater zoveel mogelijk te hergebruiken of te bufferen en vertraagd af te voeren, gezien er infiltratie mogelijk is. Dit vermindert de belasting op de riolering, voorkomt overstromingen bij extreme neerslag en reduceert de irrigatiebehoeften van de beplanting.”

Groendak aan den Bell waarbij de vegetatie nog aangeplant moet worden
Nieuw groendak waar de beplanting nog voorzien moet worden
links naast tekst
content

Is een groendak aanleggen op den Bell vergelijkbaar met een groendak bij je thuis?

 “Een groendak heeft altijd een meerlaagse opbouw. Boven op de bestaande waterdichting van een dak plaatsen we een beschermlaag om beschadiging door bijvoorbeeld wortelgroei te voorkomen. Daarbovenop komt de drainagelaag die overtollig water afvoert. Dit kan een kunststof noppenstructuur zijn of losse materialen als kleikorrels of lava. Daarna volgt een filterlaag die verhindert dat de drainagelaag verstopt geraakt. Tot slot is er het substraat, de leeflaag voor de beplanting. Vaak wordt daar lava als basiscomponent gebruikt, een poreus en structuurstabiel gesteente dat veel water kan opslaan. Deze opbouw komt terug bij elk groendak.”

Kan je het verschil uitleggen tussen intensieve en extensieve groendaken?

“Een extensief groendak heeft een beperkte opbouwhoogte en gewicht. De keuzevrijheid in beplanting en het onderhoud zijn dan ook navenant. Bij een intensief groendak is de substraatlaag veel dikker. Vanwege de grotere en diversere beplanting is meer onderhoud nodig, vaak te vergelijken met een tuin in volle grond. De keuze voor een bepaalde groendakopbouw hangt af van verscheidene factoren, zoals bijvoorbeeld de draagkracht van het dak, de dakopbouw en de isolatie. Voor den Bell bleek ongeveer 40% van de daken geschikt voor de inrichting als extensief groendak. Daarbij is de substraatlaag en de waterbuffering beperkt, omdat het dak niet meer aankan. Om toch voldoende buffering te garanderen, gebruiken we hydrofiele steenwolplaten en een substraat van lichtgewichtcomponenten, zoals lava en geëxpandeerde kleikorrels. Als beplanting kiezen we voor kruidachtige bloemen en een sedumvegetatie, vetplanten die periodes van extreme droogte kunnen doorstaan. Naast de optimalisatie van de waterberging en biodiversiteit, streven we ook naar een maximale vertraging van de regenwaterafvoer, door de daken in te richten als retentiedak.”

Opbouw retentiedak
Opbouw retentiedak op het binnenplein van Den Bell.
rechts van tekst
content

Wat is een retentiedak?

“Bij een retentiedak wordt zoveel mogelijk water op het dak vastgehouden en vertraagd afgevoerd. In principe zorgt ieder groendak voor een vertraagde afvoer, maar bij een retentiedak is dit de primaire functie. Op de daken werken daarvoor met meanderende drainageplaten. Hierdoor legt het water een langere weg af voor het in de afvoer terechtkomt. Bij een klassiek sedumdak zal tijdens een piekbui 50% van de neerslag in de riolering belanden. Dankzij onze aanpak reduceren we dit tot 1%.”

Hoe legt de aannemer zo’n groendak aan op de hoge gebouwen van den Bell?

“Naast het gebouw is een trappentoren voorzien om de waterdichting van de daken te controleren en indien nodig te herstellen. Met behulp van een kraanwagen worden alle materialen naar boven gebracht. En het substraat wordt vanuit een silowagen naar boven geblazen met een krachtige pomp die tot 100 meter ver en 50 meter hoog reikt.”

Moeten de groendaken vaak onderhouden worden?

“Een extensief groendak vraagt weinig beheer. Het volstaat om een à twee keer per jaar een controle uit te voeren van de afvoeren en agressieve wortelaars zoals een vlinderstruik of een berk weg te halen, om de waterdichting te beschermen. De kruidachtige vegetatie wordt eenmaal per jaar gemaaid.”

Er zijn ook enkele lagergelegen daken, zoals boven op de lifttoegang. Is de situatie daar anders?

“Ja, daar is de draagkracht groter en kunnen we intensieve groendaken aanleggen, met vaste planten.”

Het binnenplein moeten we dus ook als groendak beschouwen?

“Klopt. Het is het dak van de parkeergarage eronder. Er zijn hier en daar wel zones met volle grond, maar die zijn bij de aanleg waterdicht afgewerkt om insijpeling in de kelderverdieping te vermijden. Het binnenplein moet bijgevolg als daktuin ingericht worden. Na een grondige inventarisatie en stabiliteitsstudie hebben we ook hier voor een retentiedak gekozen.”

Worden er dan opnieuw meanderende drainageplaten voorzien?

“Nee, voor het retentiedak op het binnenplein wordt naast een vertraagde afvoer ook een gedeelte van het water effectief op het dak vast gehouden. Dit realiseren we met behulp van een volumineuze bufferlaag, opgebouwd uit drukvaste, koppelbare kunststof units onder de groenzones. Al het hemelwater van de groenzones én de verhardingen wordt naar deze retentielaag afgevoerd. Via een capillair geotextiel wordt het water uit de bufferlaag naar het substraat getransporteerd en is hergebruik door de beplanting mogelijk.”

Hoeveel neerslag ga je met alle regendaken op den Bell kunnen hergebruiken en bufferen?

“De neerslag die nu valt op de volledige site van den Bell stroomt integraal naar de riolering, zonder vertraging. Zodra de werken voltooid zijn, zal 30% van de neerslag hergebruikt worden door de beplanting. Van de overige 70% die naar de riolering gaat, wordt ongeveer de helft vertraagd afgevoerd. Je mag daarbij niet vergeten dat een groot gedeelte van de daken niet vergroend kan worden door de beperkte draagkracht. Het binnenplein op zich is zeker klimaatrobuust. Dit retentiedak is bestand tegen een neerslagbui die eens om de 50 jaar voorkomt, wat verder gaat dan de huidige wettelijke vereisten. Je mag gerust zeggen dat zowel AG Vespa als stad Antwerpen een voortrekkersrol spelen met dit project.”

En wat met periodes van extreme droogte? Ga je dan extra water moeten geven aan de planten?

“De groendaken op de gebouwen zullen niet geïrrigeerd worden, gezien we werken met een droogteresistente beplanting. Als het retentiesysteem op het binnenplein volledig leeg zou geraken, gebeurt er een automatische bijvulling vanuit de hemelwaterput. Als die leeg is, zullen we stadswater moeten gebruiken. Maar dat zal naar verwachting niet snel gebeuren.”

Ik begrijp dat er ook gevels vergroend worden?

 “Dat klopt. We laten klimplanten groeien langs blinde gevels en voorzien een grote pergola centraal op het plein. Dat gaat esthetisch een enorm verschil geven.”

Het binnenplein zal er binnenkort heel wat groener uitzien. Zal er nog gebasketbald kunnen worden?

 “Zeker. De sociale functie is door bureau OMGEVING mee geïntegreerd in het ontwerp. Er komt ook een uitgebreide zone met zitgelegenheid en plantenbakken, zodat je tussen het groen kan eten en ontspannen. Via stapstenen zal je door de groene zones kunnen wandelen. Het zal een totaal andere beleving worden.”

Wanneer kunnen stadsmedewerkers en de buurtbewoners genieten van deze vergroening?

“Tegen midden oktober 2024 willen we klaar zijn met de werken. Vanaf dan kunnen de planten langzaam maar zeker beginnen groeien en bloeien.”

Plan van den Bell met groendaken ingekleurd
Toekomstbeeld Den Bell © OMGEVING

Dit project wordt gerealiseerd met de steun van:

logo's Koning Boudewijnstichting en EFRO