Illustratie aan de werf van de Sint-Andrieskerk

1   -   Sint Andries of Andreas was, net als zijn broer Petrus, een van de twaalf apostelen van Jezus en stierf de martelaarsdood aan een X-vormig kruis. Hij is patroonheilige van onder andere de vissers en vishandelaars.

2   -   Dit is het Scheepje van Amalfi, een zilveren reliekschrijn uit 1929 waarin enkele druppels lichaamsvocht uit de lijkkist van Andreas bewaard zouden zijn. Het werd ter gelegenheid van het vierhonderdjarig bestaan van de Sint-Andriesparochie vervaardigd. In het midden van het schip staat er een miniweergave van de kerktoren.

3   -   Bouwvakkers aan het werk: begin zestiende eeuw startte een kloosterorde Augustijnen met de bouw van de kerk. De Augustijnen werden snel na de bouw verdreven, maar de monumentale kerk werd met het oog op de aangroeiende bevolking toch voltooid. In 1529 werd ze in gebruik genomen als parochiekerk.

4   -   Een volkse vrouw uit het begin van de twintigste eeuw kuist de rommel en de golven op. 

Sint-Andries was in die periode een arme volkswijk met een hoge bevolkingsdichtheid. Er woonden ambachtslieden, kramers en winkeliers, kleine industriëlen en arbeiders uit de volksklasse.

5  -  Hier zie je een beeldenstormer met op de achtergrond de vroegere gotische kerktoren.

De Sint-Andrieskerk leed in de 16^de eeuw veel schade tijdens de Beeldenstorm. Al het meubilair en het orgel werd verwoest.

6  -  Een volkse kerel uit de wijk draagt de gotische kerktoren weg.

De eerste parochiekerktoren, die werd voltooid in 1559, zag er heel anders uit dan de huidige. Het was een eenvoudig bakstenen bouwsel in gotische stijl. Kenmerkend voor deze stijl zijn de spitsbogen bij raam- en deuropeningen en gewelven. 

7  -  Heilige Antonius de Grote is een historische figuur die van 251 tot 356 leefde in Egypte. Samen met zijn volgelingen vormde hij de eerste kloostergemeenschap. Sinds de middeleeuwen wordt hij met een varken afgebeeld. De Antonieten, leden van de naar hem vernoemde verpleegorde, mochten hun varkens vrij laten rondlopen als vergoeding voor de verpleging die zij verstrekten. Op 17 januari werden deze varkens geslacht en het vlees verdeeld onder de armen.

8  -  De eerste, gotische toren van de Sint-Andrieskerk, voltooid in 1559 was een eenvoudig bouwsel met een typisch 16^de-eeuwse peervormige spits, stond op het uiteinde van de zuidbeuk. Omwille van stabiliteitsproblemen verving men de funderingen en werd de toren geschoord. Op 30 mei 1755 begeeft de oostzijde het en de gotische toren stortte in.

Dit leidde tot het gezegde van de Mechelaars, de ‘maneblussers’, die in de krant Courant lieten publiceren: “beter blussen zonder brand, dan schoren zonder verstand”

Een jaar nadien startte de bouw van een laatbarokke toren naar ontwerp van bouwmeester Engelbert Baets.

9  -  Een soldaat uit het leger van Napoleon gaat er vandoor met de kerkklokken. Tussen 1794 en 1814 had Antwerpen een Frans bestuur.

10  -  Een soldaat van koning Leopold I krijgt een kanonskogel op zijn hoofd.

Bij de strijd om de onafhankelijkheid van België kreeg het Sint-Andrieskwartier het in 1830 zwaar te verduren. Hierbij werd ook de toren geraakt. Daarna deed de toren meerdere keren dienst als uitkijkpost voor de pas aangestelde koning Leopold I om de Hollandse bezettingstroepen in het Zuidkasteel in het oog te houden.  

11  -  Het houten Mariabeeld van de Sint-Andrieskerk werd vervaardigd in de 16^de eeuw. De slanke elegantie van het beeld is hoogst verrassend, want gewoonlijk worden processiebeelden met een alles verhullende mantel getooid. Sinds 1689 staat dit beeld bekend als O.-L.-Vrouw van Bijstand en Victorie.

In het modejaar 2001 kreeg het beeld een eigentijds kleed van de hand van modeontwerpster Ann Demeulemeester.

12  -  Kindje Jezus zit op de schoot van Netje, het hoofdpersonage uit het boek 'Moeder, waarom leven wij?' van schrijver Lode Zielens. Het boek werd bekroond in 1934 met de Driejaarlijkse Staatsprijs voor verhalend proza.

Het verhaal gaat over Netje, een meisje dat opgroeit in een arbeidersgezin in de arme Sint-Andrieswijk in de eerste helft van de 20^ste eeuw.

13 - Lode Zielens, geboren op 13 juni 1901 in de Pompstraat, groeide op in de Sint-Andrieswijk. Hij kwam in 1944 kort na de bevrijding om het leven door een Duitse V2-bom bij een bombardement op Antwerpen.

14  -  De wijk werd vroeger bevolkt door volkse figuren die alleen al door hun namen de eeuwigheid trotseren. Zo kon je er Mie Citroen, Zotte Rik, Zatte Nel, Baas Capabel, Mager Net, Mie Trottinet of Lies de Mossel tegen het lijf lopen.

Leurster Maria Theresia Geley stond in Sint-Andries beter bekend als Mie Citroen. Zij had een onwettig kind Rik. De jongen verloor een oog, nadat hij er een klad kalk in had gekregen. Hij werd hierdoor ‘Schele’ of ‘Lodderoog’ genoemd. De ellende was nog niet voorbij voor Rik. Hij kreeg ook nog eens af te rekenen met moeraskoorts, die naast zijn lichamelijke ook zijn geestelijke capaciteiten aantastte. De jongeman kreeg een nieuwe bijnaam, namelijk ‘Zotte Rik’. Heel de buurt kende hem, doordat hij geregeld door de straten trok, spelend op een mirliton (blaasinstrument).

In 1978 werd er van Zotte Rik een stadsreus gemaakt.

15  -  Een jongen en meisje spelen samen met Zotte Rik het rad van (on)fortuinlijkheid. Allebei hebben ze een Poesjenellenpop (16) in de hand. De jongen speelt met een pop van een rijkaard, het meisje met eentje van een arbeider.

Al in de 16^de eeuw werden er poesjenellentheatervoorstellingen gehouden in Antwerpen. Ze waren vooral erg populair in de 19^de eeuw, bij de bewoners van de volksbuurten. Omdat het arme publiek zich geen plaatsje in de schouwburg met echte acteurs kon veroorloven, werd er met poppen in kelders gespeeld. 

17  -  Abraham Ortelius speelt hier met zijn passer.

Hij (1527-1598) was één van de grootste geografen uit zijn tijd en is vooral bekend als de uitvinder van de atlas – een boek dat voor het eerst alle kaarten van de wereld samenbracht op hetzelfde format en met dezelfde lay-out. 

Zijn eerste atlas kreeg als titel: Theatrum Orbis Terrarum of Het Theater van de Wereld. De eerste editie van de atlas werd gedrukt in 1570 en bevatte 53 kaarten.

18  -  Figuren uit de jaren '60 stellen een hypermodernistische nieuwe toren voor. 

Wegens instortinggevaar heeft men in 1961 de houten torenlantaarn van de Sint-Andrieskerk afgebroken en verdween de toren uit het stadsgezicht van Antwerpen.

Even werd overwogen om de torenlantaarn te vervangen door een nieuwe moderne toren, maar die plannen gingen uiteindelijk niet door. Hiervoor werd zefs een wedstrijd uitgeschreven. De voorstellen worden bewaard in het archief van de kerk.

In 1973 verscheen de toren, na de restauratie, weer in volle glorie.

19  -  Een havenarbeider uit het begin van de 20^ste eeuw eet een eitje. 

In die tijd kwamen havenarbeiders één of, indien hun portemonnee het toeliet, twee rauwe eieren halen in de winkel van familie De Pauw in de Nationalestraat. Ze dronken die eieren dan leeg als ontbijt.

In het Sint-Andries Museum (SAM) in de kerk is een foto terug te vinden waarop de bakken vol rauwe eieren in de winkel van de familie De Pauw te zien zijn. 

20  -  Eind 2004 vormde de Sint-Andrieskerk onder het motto 'God is a DJ' het decor van een heuse house-mis. 

'God is a DJ' is een dancenummer van de muziekgroep Faitless.

21  -  In de winter van 1885-1886 verbleef de Nederlandse kunstschilder Vincent Van Gogh een viertal maanden in Antwerpen en bezocht onder andere de Sint-Andrieskerk. In een brief aan zijn broer Theo schreef hij over het eerste glas-in-loodraam in de Mariakapel: “Een geschilderd venster dat ik superbe vind, zeer curieus”. 

Doordat dit raam na de Tweede Wereldoorlog zodanig hersteld moest worden, kunnen wij nu niet meer exact hetzelfde zien als wat Van Gogh toen zag.

22  -  Dit is één van de engelen op de orgelbekroning boven het grote portaal aan de westkant van de kerk.

Door de eeuwen heen hebben verscheidene orgels elkaar in de kerk opgevolgd. In 1791, aan de vooravond van het Frans Revolutionair Bewind in onze gewesten, werd het huidige orgelinstrument afgewerkt. Qua stijl gaf men niet toe aan het kille Franse classicisme en de orgelkast kreeg een Vlaamse laatbarokke aankleding.

De engelen met muziekinstrumenten zijn levensecht weergegeven. De rechtstaande engelen op de top bespelen een snaarinstrument: die aan de zuidkant een viool, die aan de noordkant een contrabas. De instrumenten zijn tot in de kleinste details en verbluffend realistisch weergegeven. Zo hebben ze zelfs schroeven om de snaren op te spannen.

23  -  Deze figuur kan je bovenaan het altaarmeubel van de Venerabelkapel terugvinden.

De Venerabelkapel bevindt zich aan de zuidkant van de Sint-Andrieskerk. Deze kapel is gewijd aan de devotie van het Heilig of Venerabel (eerbiedwaardig) Sacrament.

Het altaarmeubel werd door Lodewijk Willemssens vervaardigd in de tweede helft van de 17^de eeuw.