Het college keurde vandaag het definitieve ontwerp voor de Gedempte Zuiderdokken als nieuwe groene publieke ruimte goed. Het definitieve ontwerp is een verdere uitwerking en verfijning van de krachtlijnen uit het eerder goedgekeurde voorontwerp 'Dok Zuid'. Het Belgisch-Zwitsers ontwerpteam Tractebel, ADR Architects en Georges Descombes, Erik De Waele & LEA werkten, in regie met de stad en AG VESPA, het definitieve ontwerp verder uit na een uitgebreid inspraaktraject met de bevolking. De werken voor de eerste fase starten begin 2019, na realisatie van de eerste ondergrondse parking Steendok. De kostprijs voor de volledige aanleg van het park bedraagt 25 miljoen euro inclusief btw. Dat budget is voorzien in de meerjarenbegroting.
De krachtlijnen van het voorontwerp blijven behouden. Het ontwerp is nog steeds opgebouwd uit 3 'tafels', een 'kroon', publieke (voor)ruimte aan de cultuurhuizen en 4 pleinen als verbinding met de omgeving. Het definitieve ontwerp werkt verder alle (technische) elementen gedetailleerd uit.
3 tafels
De 3 'tafels' weerspiegelen de vormen van de voormalige dokken (Kooldok, Schippersdok en Steendok) en zijn exact even groot als die dokken. Ze krijgen elk een eigen karakter en zorgen voor een duidelijke samenhang in het ontwerp. Door hun vorm verwijzen ze naar de historische havenactiviteit op de plek, maar die wordt vervangen door een nieuwe stedelijke activiteit die inspeelt op de behoeften van de wijk met horeca, winkels en enkele unieke cultuurhuizen. De tafels zijn elk ongeveer tweemaal zo groot als de Antwerpse plantentuin in de Leopoldstraat.
De centrale tafel, het voormalige Schippersdok, wordt een open geheel met gras dat voor ademruimte zorgt. Aan de kant van de Waalsekaai wordt aan de rand een waterbassin ontwikkeld, een ideale verpozingsplek. Het bassin fungeert tegelijkertijd als buffer- en infiltratiebekken voor regenwater. Aan de ene zijde wordt het bassin afgeboord door een ruime trappenpartij die de historische kademuur van het Schippersdok terug zichtbaar maakt. Aan de andere kant komt diverse oeverbeplanting. De randen van de centrale tafel worden begrensd door bomenpleinen die zorgen voor wat schaduw.
De 2 buitenste tafels krijgen een intiemer karakter en worden meer ontwikkeld als tuinen waarbij open ruimtes met gras, diverse beplantingen (struiken, groenteteelt, planten) en ruimte voor sport en spel elkaar afwisselen:
- De meest zuidelijke tafel wordt gereserveerd voor speeltuinen, een stiltetuin, een samentuin en een regentuin die het water opvangt. Ook zijn er 2 multisportvelden en een informele sportplek voorzien: een uitgelezen plek om te komen voetballen, basketten, fietsen of steppen.
- De meest noordelijke tafel krijgt een soortgelijke verdeling, maar zonder de 2 multisportvelden.
De kroon als groene omkadering
De zogenaamde kroon vormt de groene omkadering rond het gehele ontwerp. Nieuwe bomenrijen vullen daar de bestaande bomenrijen aan. Het wordt zo een dynamische en koele stedelijke plek onder een genereus bomendak. Hier wikkelt de circulatie zich af, waarbij auto's en fietsers dezelfde weg gebruiken. Wandelen kan ofwel op het voetpad ofwel onder de bomen. Tegelijkertijd biedt de kroon plaats voor terrassen van de plaatselijke horeca, picknicktafels en banken.
Publieke (voor)ruimte aan de cultuurhuizen
Aan de Gedempte Zuiderdokken liggen 4 belangrijke cultuurhuizen: FOMU, M HKA, Zuiderpershuis en Zuiderkroon. Vandaag staan deze gebouwen nauwelijks in contact met de publieke ruimte errond. Het ontwerp voorziet in publieke voorruimtes aan de cultuurhuizen die mee geïntegreerd worden in de nieuwe publieke ruimte.
Pleinen als verbinding met de omgeving
Vier pleinen - het Scheldeplein, het Museumplein, het Waterpoortplein en het Zuidplein - vormen de belangrijke verbindingen richting de Schelde en het Zuid. Het zijn open verharde ruimten van verschillende grootte waar plaats is voor evenementen.
Zuidplein
Het Zuidplein vormt de overgang met de wijk Nieuw Zuid. Het plein kan ingeschakeld worden voor kleinere buurtgebonden evenementen, maar kan ook perfect gebruikt worden om te sporten of te ontspannen.
Waterpoortplein
Het Waterpoortplein verbindt de wijk het Zuid met de Schelde, met de Waterpoort als centrum. De schaal van dit plein is te vergelijken met de Grote Markt. Het is de meest aangewezen plek voor het organiseren van middelgrote evenementen.
Museumplein
Het Museumplein, qua schaal te vergelijken met de Sint-Jansvliet aan de voetgangerstunnel, verbindt de verschillende musea en krijgt een speelfontein als beeldbepalend element. Hier kunnen verschillende kunstenfestivals plaatsvinden.
Scheldeplein
Het Scheldeplein is het meest noordelijke plein en is het kleinste van de 4, te vergelijken met de Vrijdagmarkt. Het wordt gemarkeerd door een ruime pergola die deels voor beschutting zorgt. Het plein sluit aan op de tuinen van het voormalige Kooldok en is ideaal voor buurtevenementen.
Een groen ontwerp
De Gedempte Zuiderdokken worden vooral een groene ruimte, een echt park. Er komen meer bomen (497 bomen versus 374 bomen vandaag) en een kleurrijke waaier aan heesters, vaste planten en bloembollen. In elk seizoen zijn de tuinen een bloemrijk geheel. Ook ruime grasweides versterken het groene karakter. In de tuinkamers of 'pockets' liggen gezellige zithoekjes en is plaats voor sport en spel of samentuinen.
In het definitieve ontwerp zijn de boomsoorten vastgelegd. Zo worden in de 'kroon' de bestaande platanen aangevuld met 4 inheemse soorten: de linde, olm, zomereik en esdoorn. De 3 tafels krijgen een grote verscheidenheid aan soorten waarbij rekening is gehouden met de grootte, de groeiwijzen, veel verschillende bloeitijdstippen, bladvormen, vruchten, bloemgeuren, ...
In het park zullen een aantal specifieke aanplantingen opvallen:
- Langs beide zijden van het Schippersdok (de centrale tafel) zijn clusters ontworpen waarin enkele bomen voor de basis zorgen aangevuld met fel bloeiende en verkleurende soorten. De boeketten worden beschermd door de cirkelvormige banken.
- In de regentuinen wordt gekozen voor bomen die veel water kunnen verdragen en samen een groen massief vormen, zoals elzen, wilgen, zwarte berken en moerascypressen.
- In de 'pockets' of tuinen versterken een aantal grote bomen het perspectief van het geheel (picanoten, tamme kastanjes en vleugelnoten) terwijl er per pocket een aparte sfeer wordt gecreëerd met fruitboomsoorten of andere bloeiende bomen met afwijkende bladkleuren.
Om deze ambitieuze parkaanleg te realiseren zal de bodemlaag van de Gedempte Zuiderdokken volledig vervangen worden. De bestaande grond wordt over een dikte van 1 tot 1,5 meter vervangen door een nieuwe opbouw, aangepast aan de specifieke beplanting en het gebruik van het park. Zo wordt een park gecreëerd voor de komende generaties.
Tijdens de werken zullen eerst bomen verdwijnen om tot een optimale situatie te komen. Enkele bomen zijn in zeer slechte staat, andere zullen een tijdelijke verhuis in functie van de werken niet overleven en alle bomen moeten voldoende ruimte krijgen om te groeien.
De Gedempte Zuiderdokken als museumtuinen
Het park, de nieuwe publieke ruimte en de cultuurhuizen vormen samen de 'museumtuinen'. In samenspraak met de cultuurhuizen worden een aantal kunstenaars aangesteld die een globaal idee uitwerken voor kunst in de verschillende aangeduide zones: de centrale cirkel aan het Waterpoortplein, de Waterpoort, het waterbassin en de speeltuinen.
Een aantal wijzigingen
Het definitieve ontwerp onderging enkele wijzigingen ten opzichte van het voorontwerp:
- Het stedelijk dak in Steendok is kleiner gemaakt en verschoven waardoor 2 multisportvelden optimaler ingetekend worden.
- In de tafel ter hoogte van Schippersdok is in 2 bomenclusters in halfverharding voorzien. Hier wordt telkens in een grote cirkelvormige bank voorzien waardoor een ontmoetingsruimte ontstaat om aangenaam te verpozen in de zon of de schaduw.
- Uit de bevraging van bewoners kwam de nood aan het behoud van een hondenloopzone naar boven. Ter hoogte van de tafel Kooldok is daarom een hondenloopzone toegevoegd in één van de pockets waardoor één sportveld verplaatst naar Schippersdok.
Inzetten op water
De stad wil vandaag met het pilootproject voor de Gedempte Zuiderdokken een antwoord geven op de uitdagingen van de toekomst zoals de verwachte frequentere en intense regenbuien en hogere risico's op overstroming. Het past daarbij binnen het projectvoorstel van het Interreg 2 Zeeën-project Sponge2020. Het definitieve ontwerp heeft het waterconcept gefinaliseerd en verder uitgewerkt: water kan gemakkelijk in de grond sijpelen, een krattensysteem bevloeit de bomen, er zijn regenwaterputten, de tuinen en de grasweide doen dienst als waterbuffer, het water wordt hergebruikt om te spelen en voor het bufferen van water in de wadi's. Bijkomend wordt in samenwerking met Water-Link een pilootproject opgestart waarbij onderzocht wordt of het opgevangen regenwater kan omgevormd worden naar drinkwater en dit via een filtersysteem waarop ook de omliggende gebouwen kunnen worden aangesloten. Het pilootproject wordt samen met de eerste fase, de aanleg van de zuidelijke tafel, gerealiseerd.
Breed participatietraject
Bij elke nieuwe mijlpaal in het ontwerp van de Gedempte Zuiderdokken organiseerden de stad en AG VESPA samen met het ontwerpteam een participatiemoment voor alle geïnteresseerden. Begin maart kregen buurtbewoners de plannen van het definitieve ontwerp te zien en werd er gevraagd naar de gewenste invulling van 2 tuinen. Tijdens de volgende maanden bekijkt de stad welke invulling voor deze 2 tuinen het meest gewenst is en welke het meest draagvlak heeft.
Timings en financiële middelen
De uitvoering van de eerste fase, de aanleg van de bovengrond op de zuidelijke tafel, is gepland voor begin 2019, na realisatie van de ondergrondse parking Steendok. Het einde is voorzien voor het najaar van 2020. Na de realisatie van de ondergrondse parking op Kooldok, begin 2020, start fase 2 met de aanleg van de bovengrond op de noordelijke tafel (Kooldok). Fase 3 ten slotte, de aanleg van de centrale tafel (Schippersdok), start eind 2021. De realisatie van het volledige park is gepland voor 2023.
De kostprijs voor de totale aanleg van het park bedraagt 25 miljoen euro inclusief btw, uitvoering en studiekosten. Het volledige budget is voorzien in de meerjarenbegroting.
Meer informatie over de toekomst van de Gedempte Zuiderdokken vind je op de website Antwerpen Morgen.
